Chùa Phổ Minh – Ngôi chùa tháp cổ kính ở Nam Định

Chùa Phổ Minh (hay chùa Tháp) nằm ở làng Tức Mặc, thành phố Nam Định. Năm 2012 ngôi chùa cổ kính này đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt.

1. Chùa tháp Phổ Minh

Chùa Phổ Minh nằm ngay tại quê hương của các vua Trần. Chùa còn được gọi là chùa tháp Phổ Minh vì là nơi lưu giữ bảo vật tháp Phổ Minh tượng trưng cho Hào khí Đông A. Theo sử sách, chùa được xây dựng từ thời nhà Lý, nơi đặt vạc Phổ Minh, một trong tứ đại khí của Đại Việt. Quy mô chùa được mở rộng cùng với việc xây dựng các cung điện ở Thiên Trường thời nhà Trần vào năm 1262.

Từ năm 1533 – 1592, chùa tiếp tục được trùng tu. Người đứng ra tu sửa chùa là công chúa Mạc Ngọc Lâm. Bà đã về chùa tu hành và phát tâm tu sửa cảnh chùa. Kể từ sau đợt trùng tu này, chùa còn trải qua nhiều lần tu sửa khác nhưng chùa Phổ Minh vẫn giữ được kiến trúc “nội công, ngoại quốc”. Các hạng mục kiến trúc gồm: cổng Tam quan, Tiền đường, Thiêu hương, Thượng điện, tháp Phổ Minh, hành lang, nhà tổ, phủ Mẫu…

Theo sử sách, vua Trần Nhân Tông sửa lại chùa và cư trú ở đó khi xuất gia. Lúc vua cha mất, vua Trần Anh Tông cho xây tòa tháp cao 14 tầng gồm 53 thước, chân mỗi bề 10 thước để cất xá lỵ. Thời Tây Sơn, quan trấn giữ vùng này phá đỉnh tháp hồ lô bằng đồng. Khi phá tới tầng thứ 13 nơi hòn đá thì thấy có một vật hình dải lụa đỏ bay lên trời nên không phá nữa. Tháp được xây trên một sân nhỏ hình vuông và nằm thấp hơn so với mặt đất 0,45 m. Tháp cao 19,51 m, gồm 1 kiệu bát cống (phần đế của tháp) và 13 tầng.

2. Những điều đặc biệt khác của chùa

Tháp Phổ Minh không chỉ là quý giá về mặt lịch sử mà còn mang trong mình cả niềm tự hào dân tộc, hào khí Đông A. Đến nay, dù trải qua nhiều biến thiên nhưng ngọn tháp vẫn được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Ngọn tháp đã làm nên nét độc đáo không chỉ riêng của ngôi chùa mà còn cả tỉnh Nam Định.

Trong chùa Phổ Minh, tượng Phật, Bồ Tát… được thờ ở chính điện. Bên cạnh đó còn có bộ tượng Trúc Lâm tam tổ được làm bằng gỗ, sơn son, thếp vàng, nguyên vẹn sau 300 năm. Tượng Trần Nhân Tông nhập niết bàn, tượng Thiền sư Pháp Hoa, Thiền sư Huyền Quang ở hậu điện. Bộ tượng Trúc Lâm tam tổ này đã được công nhận là bảo vật quốc gia vào ngày 30/1/2023.

Chuông lớn của chùa có khắc văn bản “Phổ Minh Đỉnh Tự” đúc năm Cảnh Thịnh thứ tư (1796). Sau thượng điện, cách một khoảng sân hẹp là tòa nhà mười một gian kéo dài theo hình chữ “nhất”. Giữa là năm gian nhà tổ, bên trái là ba gian nhà tăng, bên phải là ba gian điện thờ. Trong nhà tổ có pho tượng Bà Chúa Mạc, người từng tu ở chùa. Tượng tạc bằng đá trắng, ngồi trên tòa sen. Hai dãy hành lang nối liền nhà tiền đường và tòa nhà 11 gian tạo thành vòng ngoài của chữ “Quốc”.